3? وجوب تبلیغ اسلام و یا عدم و جوب آن؟
از آیات 67 سوره مائده و 19سوره انعام و چندین آیه دیگر دانسته میشود که تبلیغ دین اسلام و ابلاغ پیام الهی در صورت فراهم بودن شرایط، واجب است.
اما در سوره کافرون آیه «وَلَکُم دَینَکُم وَلَیَ دَینَ» و همچنین آیات 44سوره قلم و 11 مزمل و 91 انعام و 11 مدثر و 6 بقره میفرماید، کافران را به حال خودشان بگذار که در لجنزاری که خود به وجود آوردهاند، بازی کنند چه آنها را بیم دهی و یا ندهی، ایمان نمیآورند.
این دونوع آیات که بعضا میفرمایند پیام الهی را به همگان برسان و بعض دیگر که میفرمایند کافران را به حال خودشان بگذار، ظاهراً در تعارض هم قرار دارند و این تعارض وقتی از میان میرود که واژه کفر را منحصرا به کفار عنادی تفسیر کنیم.
4? حبط اعمال
باز در قرآن مجید در چندین آیه خبر داده که اعمال صالحه کفار در قیامت حبط میگردد چون کافر نمیتواند در انجام عمل صالحه قصد قربت داشته باشند، زیرا برخلاف باور قلبی خویش در ضدیت با دستورالهی به سر میبرند، به همین جهت نمیتوانند از اعمال صالحه خویش منتفع گردند.
چنانچه قران کریم گوید: «اُولئِکَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ رَّبِهِم وَ لِقائهِ فَحَبِطت اَعمالُهُم فَلُانقِیُمُ لَهُم یَومَ اَلقِیامَةِ وَزنًا» ( کهف/105)
همانا آنانی که به آیات پروردگارشان کفر ورزیده و منکر لقاء رحمت او شده اند، بسا اعمال آنها (اعمال نیک شان) نابود میشود و روز قیامت هیچ وزنهای برای شان به پا نخواهم کرد.
حال آن که درجای دیگری میفرماید: «اِنَّ اَلًّذِینَ آمَنُوا وَ اَلَّذِینَ هادُوا وَ الصّابئُونَ وَ النًصارای مَن آمَنَ بِاللهِ وَ الیَومِ االآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحًا فَلا خَوفُ عَلَیهِم وَ لاهُم یَحزَنُونَ» ((مائده64)
محققا آنانی که اسلام آوردهاند و یهودیان و صائبان و مسیحیان و هرکسی که به خدا و روز قیامت باور داشته باشد و عمل صالح انجام دهد (روزقیامت) هیچ خوفی بر او نبوده و هیچ حزنی و اندوهی نیز بر آنان نخواهد بود.
خوب اگر مطلق یهود و نصاری و صائبان را کافر بدانیم آیه فوق با آیه سوره کهف که میگوید عمل کافران محبوط میشود، در تضاد قرار میگیرد. و این مشکل زمانی حل میگردد که در برابر واقعیت سر تسلیم گذاشته اقرار کنیم که هیچ کس تازمانی که قرآن را با دقت مورد مطالعه قرار نداده و قلبا به وحیانی بودن آن باورمند نشده و سپس به تکذیب آن نپرداخته باشد، نه کافر گفته میشود و نه مجرم، بلکه کافر فقط به منکران حقیقت گفته میشود و بس.
خوشبختانه در اثبات موضوع بحث آیات زیادی در قرآن کریم موجود است اما این جانب برای پرهیز از اطاله کلام از ذکر بقیه آنها صرف نظر میکنم.
***
نتیجه آنکه؛ تازمانی که شرائط ذیل برای کسی موجود نباشد، کفریت دربارة او تحقق پیدا نخواهد کرد:
1?بلوغ
2?عقل
3?اختیار
4?دسترسی داشتن به مطالعه و تحقیق درباره قرآن و اسلام و مطالعه کردن حداقل یک سوم قرآن به زبان اصلی آن؛
5?پس ازتحقیق، به حقانیت و وحیانی بودن قرآن قلبا باورمند شده باشد.
6?پس از باورمندی تعمدا و از روی عناد، تعصب، تکبر، برتریجویی، خودخواهی و یا فرار از انجام تکالیف الهی و یا از ترس پایین آمدن شأن و مقام او در نزد همکیشان و یا از خوف از دستدادن پست و مقام اجتماعی و یا عوامل دیگری عملا به تکذیب آیات قرآنی بپردازد و در برابر نشر و توسعه آن ایستادگی کند.
8? اگر کسی از روی ترجمه و یا تفسیر قرآن مجید و یا از روی مطالعه علمی برروی احکام و دستورات اسلام به وحیانی بودن قرآن قلبا باورمند شده و به جهت عواملی که شرح داده شد، به تکذیب و پوشانیدن حقایق آن اقدام کند، چنین انسانی نیز منکر حقیقت گردیده و احکام کفر بر او جاری میگردد.
پوشاندن حقیقت ممکن است در بدو امر یک گناه سبک و کوچک به نظر آید اما اگر انسان به وجدان خود مراجعه کند و پیامدهای زیانبار آن را بسنجد، متقاعد خواهد شد که هیچ گناهی از نگاه زشتی و قباحت با آن برابری نمیکند. انکار حقیقت باعث میشود که جوهر انسانی افراد مسخ گردیده، او را مستحق ورود به جهنم سازد.
9?هر انسان همین که به حد رشد عقلی برسد، وجدانا وظیفه دارد که به جستجو و تحقیق در امر دین بپردازد و بهترین و کاملترین دینی را که خیر دنیا و آخرت او در آن باشد، پیدا کرده و از آن پیروی کند. اما اگر او به جای کاوش و جستجو از ترس این که مبادا حقایق اسلام او را به سوی خود جلب کند، مانند برخی از مشرکین عرب که پیش از پیش از شنیدن قرآن و مطالعه آن تعمدا خود داری میکردند سدی در جلو چشم و گوش و فکر خویش ایجاد نموده، عامدا خود را به کری، کوری و نادانی بزند، چنین انسانی مانند کسی خواهد بود که تعمدا به انکار حقیقت پرداخته باشد.
بنابر این کودک، دیوانه و یا سفیه که از تمیز حق و باطل عاجز باشد و یا یک انسان بیاختیار که از روی ترس و اجبار به انکار وحیانی بودن قرآن بپردازد و یا کسانی که به جهت موانع و مشکلات زندگی سیاسی، جغرافیایی، زبانی و غیره، دسترسی به مطالعه و تحقیق در بارة قرآن را نداشته باشند و یا دسترسی به بخش اندکی از قرآن و اسلام داشته که نمیتوانسته بر اساس آن برای او باورمندی و ایمان قلبی به وجود آید و یا دسترسی به مطالعه کامل قرآن داشته اما به دلیل ترجمه و یا تفسیر نارسا، باورمندی برایش حاصل نشده و از قبول اسلام خود داری کرده است؛ در تمام این حالات، معذور گفته میشود و اطلاق واژه کفر بر او ناروا خواهد بود. خدای متعال مهربانتر از آن است که چنین انسانی را در قیامت به جرم عدم قبول اسلام مجازات کند.
پس از مجموع این مباحث معلوم میگردد که تعداد کافران واقعی با همان معنایی که بیان شد، در جهان امروز بسیار کمتر از حد تصور خواهد بود و شاید تعداد آنها به تعداد انگشتان دست هم بالغ نگردد.
همه میدانیم که جمعیت امروزی بشر در سراسر کره زمین بالغ بر حدود تقریبا شش میلیارد و پنجصد میلیون انسان میگردد، از این جمعیت در حدود یک میلیارد و پنجصد میلیون نفر آنها در صف مسلمانان قرار دارند بقیه پیرو ادیان مسیحی (حدود دو میلیارد )، بودائی، برهمنی، کنفسیوسی، شینتوئی، یهودی، زردشتی، سیکها و غیرهاند که به دلیل عدم دسترسی به یک ترجمه و تفسیر درست و رسا و کامل از قرآن مجید، عملا در صف قاصرین و معذورین قرار میگیرند نه در صف مقصرین.
پس از دیدگاه قرآن آنها کافر محسوب نمیشوند و هیچ مسلمانی حق ندارد به هر نامسلمان تا زمانی که حجت بر او تمام نشده باشد واژه کفر را اطلاق نماید زیرا اطلاق چنین واژهای بر کسی که کفریت او به اثبات نرسیده باشد به منزلة واردکردن یک تهمت و افترای ناروا بر یک انسان بیگناه خواهد بود.
وقتی ما نسبت به مردم دنیا صاحب چنین دیدگاهی شدیم آن وقت دنیا در نظر ما مانند بهشتی جلوه خواهد کرد که پر از گلهای رنگارنگ خواهد بود و به هرکسی و هر چیزی که نگاه کنیم در وجود همه مخلوقات از جمله در وجود هر انسان آثار قدرت و رحمانیت پروردگار عالم را مشاهده خواهیم کرد و کینه و نفرت از قلب ما محو خواهد شد. و آن وقت با این شاعر نیکاندیش که می گوید:
?عاشقم بر همه عالم که همه عالم ازاوست? هم صدا خواهیم شد.
در پایان لازم میدانم به چند سؤال مهم و ضروری که بعضا قبلا در ضمن تدریس این مطالب مطرح گردیده و بعضی دیگر ممکن است در ضمن مطالعه این جزوه در ذهن خوانندگان گرامی به وجود آید، پاسخ داده شود.
سؤال: از تفسیری که شما در بارة کافر و غیر کافر ارائه دادید، این مطلب به دست میآید که در پیروی از دین اسلام و یا ادیان دیگر هیچ تفاوتی و جود ندارد؟
به این معنا که اگر یک مسلمان عمل صالحی را برای رضای خدا انجام دهد هم مأجور است و اگر یک غیر مسلمان انجام دهد نیز مأجور خواهد بود، در حالی که قرآن کریم میفرماید: «وَ مَن یَبتَغِ غَیرَ اِلاسلامِ دِینًا فَلَن یُقبَلُ مِنهُ وَ هُوَ فِی الآ خِرَةِ مِنَ الخاسِرِینَ»، (آل عمران85)

پاسخ: تردیدی نیست که شریعت اسلامی، آخرین و کاملترین شریعتی است که خداوند برای هدایت بشر فرستاده است و بسیاری از علما و محققین و متفکرین اسلامی و غیر اسلامی که در باره قرآن تحقیق کردهاند به این حقیقت اعتراف دارند.
مهمترین تفاوتی که میان اسلام و دیگر ادیان آسمانی ماقبل آن وجود دارد، این است که کتب آسمانی ادیان دیگر هم به شهادت تاریخ و هم به شهادت خود آن کتابها، مورد تحریف و دستبرد بشری قرار گرفته و با خرافات و افکار غیرعقلانی و آداب و رسوم ملتهای گوناگون، آمیزش یافته است اما قرآن تنها کتاب آسمانی است که از این آفت خطرناک به کلی محفوظ و مصئون مانده است و کوچکترین تغییر، تحریف و کم و زیادی در متن آن رخ نداده است.

این سخنی است که اکثر قرآن شناسان با آن توافق دارند.
تاریخ قرآن و محتویات خود این کتاب نیز به این حقیقت گواهی میدهد: «اِنّا نَحنُ نَزَّلنَا الذِّکرَوَ اَنّا لَهُ لَحافِظُونَ»، (سوره حجر آیه 9)،
این ما (خدا) هستیم که قرآن را برای پندآموزی فرو فرستادیم و همانا که ما حافظ و نگهبان آن خواهیم بود.
و «وَ َتمَّت کَلِمَتُ رَبِّک صَدقًا وَ عَدلًا لا مُبِدِّلَ لِکَلَماتِهِ»، ( آل عمران 115)
) و به پایان رسید سخن پروردگارت (که به عنوان احکام شرعی برای جهانیان نازل فرمود، در این کتاب عظیمالشأن در حالی که تمام به صداقت و راستی و انصاف بیان گردیده و هیچ تبدیل کنندهای را قدرت آن نیست که تغییر و تبدیلی در آن آورد.
«وَاتلُ ما اُوحِیَ اِلَیکِ مِن کِتابِ رَبِّک لا مُبِدِّلَ لِکِلَماتِهِ»، (کهف27)
و بخوان (برای مردم)آنچه را که از جانب پروردگارت به عنوان کتاب برایت وحی شده و هیچ تبدیل کنندهای برای کلمات آن نخواهد بود.
یکی از دلایلی که خداوند متعال پیامبر اسلام را به عنوان ختم پیامبران و شریعت اسلامی رابه عنوان آخرین شریعت اعلام کرده است، همین موضوع عدم تحریف کتاب آسمانی آن میباشد.
بدیهی است وقتی پیام الهی بدون هیچ تحریف و کم و کاست در میان مردم باقی مانده است، دیگر نیازی به ارسال کتب و شریعت جدید نخواهد بود.
«وَ اِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأبِیهِ الباطِلُ مِن بَینَ یَدَیهِ وَ لا مِن خَلفِهِ»، (فصلت42)
ترجمه: و به تحقیق این (قران)کتاب پیروز و بلند مرتبهای است که باطل و تحریف نه از پیشرو میتواند بر آن راه یابد و نه از پشتسر.
با این وجود اسلام نمیخواهد سهم مفید و سازنده ادیان آسمانی ماقبل خویش را در مورد اعمال صالحه به کلی منکر گردد با این که شرایع دیگر با آداب و رسوم و عقاید غیر توحیدی اختلاط و آمیزش یافته، با این حال پیروی از آنها بهتر از الحاد و بیدینی محض خواهد بود. زیرا پیروان آنها نیز به خدا و زندگی پس از مرگ اعتقاد دارند و از بسیاری از اعمال خلاف و زیان آور دوری میجویند.
ما افراد زیادی از مسیحیان را میشناسیم که برای رضای پروردگار خویش، فداکاریهای کمنظیری انجام داده و میدهند؛ مانند: دکتر آلبرت شوایتزر « albertt svaytser» ( 1965- 1875) فیلسوف، متأله و پزشک نیک نام و پرتلاش مسیحی که بخش اعظم عمر گرانبهای خویش را در راه تداوی و نجات بیماران در آفریقا به پایان رساند.
و یا خانم ترزای برنده جایزه صلح نوبل که سالهای متمادی به طبقات فقیر و کم درآمد هندوستان خدمت کرد و یا صدها راهب و راهبه دیگر و هزاران انسان پاکاندیش و نیکوکار و دانشمندان و فلاسفه و مخترعین و هنرمندان و غیره که هر کدام در راه بیداری، هوشیاری، باسوادی، پیشرفت، و گسترش فرهنگ و نجات انسانها خدمت کردهاند، صرف نظر از این که پیرو چه دین و آیینی بودهاند؛ قطعا در قیامت پاداش نیک خویش را دریافت خواهند کرد و هیچ عقل سلیمی نمیتواند بپذیرد که خدای عادل و رحمان، این گونه انسانها را تنها به این جهت که از دین مقدس اسلام پیروی نمیکردهاند، بدون پاداش بگذارد چنانچه قرآن کریم بارها فرموده: «اِنَّ اللهَ لا یُضِیعُ اَجرَ المُحسِنِینَ» خداوند مزد نیکوکارانی را که به قصد قربت انجام داده باشند، ضایع نخواهد کرد.
اینک به نمونهای از انصاف و جوانمردی قران مجید توجه فرمایید که میگوید: «همة اهل کتاب با هم یکسان و برار نیستند بلکه در میان شان هستند کسانی که دائم آیات پروردگار (چه در کتب آسماین و چه در عالم طبیعت)را در فرصتهای شبانه روزی، مورد خوانش و مطالعه قرار میدهند و در برار عظمت الهی به سجده میافتند.
به خداوند و روز واپسین باور دارند و امر به معروف و نهی از منکر میکنند و در انجام کار خیر و نیکیها شتابند و اینان بیشک از جمله شایستگان میباشند. (آل عمران114-113)
و اما آیهیی را که در سؤال تان مورد استناد تان قرار دادید که بعد از نزول قرآن همه مردم دنیا وظیفه دارند که از اسلام تبعیت کنند و ادیان ماقبل آن از رسمیت خارج شده و مورد قبول خدای متعال نمیباشد، این سخن هرچند درست است اما بدان معنا نیست که حتی اعمال صالحه غیر مسلمانان که به قصد قربت و رضای خدا انجام شده و بشریت از آن سود بردهاند، نیز در نزد خدای تعالی، هیچ اجر و پاداشی ندارد.
آیه مورد نظر اجر و پاداش عمل صالحه را نفی نکرده، بلکه پیروی از ادیان دیگر را نفی کرده است.
به تعبیر دیگر اگر ادیان ماقبل اسلام را به منزله یک مکتب ابتدایی کوچک و راجستر نشده تشبیه کنیم، دین مقدس اسلام همانند دانشگاه عظیم و مدرن و راجستر شدهای خواهد گردید که فراگیری رشتههای گوناگون علمی در آن فراهم باشد و سند فراغت از آن در تمام ادارات دولتی مورد قبول واقع شود.
پس در چنین حالی انسان عاقل چنین دانشگاهی را برای تحصیل انتخاب خواهد کرد. خدای متعال فقط در حد یک انتخاب، انسانها را راهنمایی کرده، منتها در متن قرآن مزایای اسلام را به تفصیل بیان کرده و از انتخاب نابجا برحذر داشته است.
ولی اگر کسی به جهت وجود برخی از علل و عوامل مختلف به جای تحصیل در چنین دانشگاهی، در یک مکتب ابتدایی و راجستر نشده تحصیل کند و از هنر خواندن و نوشتن بهرهمند شود، انکار همان مقدار از سواد او بیانصافی خواهد بود. و لااقل خود او در موارد متعددی از این هنر خویش بهرهمند خواهد شد.
پایان

طرحی پایدار برای صلح جهانی: کفر چیست و کافر از نظر قرآن به چه کسی گفته میشود؟ (قسمت سوم)

طرحی پایدار برای صلح جهانی: کفر چیست و کافر از نظر قرآن به چه کسی گفته میشود؟ (قسمت دوم)

طرحی پایدار برای صلح جهانی: کفر چیست و کافر از نظر قرآن به چه کسی گفته میشود؟ (قسمت اول)