غزنه به فاصله ??? کیلومتری غرب کابل به مساحت ????? کیلومترمربع در بین یک سلسله کهساران قرار گرفته و به گفته "وادیم ماسون" باستان شناس معروف؛ این شهر دارائی مدنیت تاریخی ده هزار ساله میباشد. فقه اللغه نیز غزنه را حتا قبل از اسلام مرکز زابلستان میداند.

کهن ترین نام تاریخی این شهر بروایت بطلیموس "گزنگ" میباشد که در الفبای خروشتی به رشته تحریر در امده است و معنی "گنج" را میدهد. و ی غزنه را از شانزدهمین شهر های "پاروپامیزاد" میداند. امیل بنونست"زبان شناس فرانسوی آنر" گانزاگ " میگوید و در پارچه های بافته شده سغدی نیز "گزنگ" نوشته شده که هر دو همان مفهوم گنج یا خزانه را افاده میکند حتا اعراب آنرا" کنز" میگویند که دارائی عین مفهوم"خزانه و گنج"میباشد.

نقشه فعلی غزنی شامل ?? ولسوالی

 ( هیوان تسانگ سیاح چینایی بتاریخ ?? جون???م مطابق ??  دوباره از طریق کشور ما عبور نموده است. وی در مورد غزنی در سفر نامه خود بخط "هو- سی-نه" چنین نوشته است : که غزنه مرکز سلطنت "تیسوکیوچا"؛ اراکوزیا (زابلستان)بوده و در عین حال شهریست خیلی مستحکم و استوار. غزنه در زمان فرود آمدن کوشانی ها و یفتلی ها از اهمیت ویژه ای برخورداربوده چنانچه اخشنور فرمانروای یفتلی ها برای تضمین وحدت آریانا کابل و گندهارا را از آخرین بقایای عناصر کیلداری پاکسازی نموده و ارکوزیا و سیستان را از نفوذ سامانیان نجات بخشید. که درنتیجه قبیله زابل و یفتلی در غزنه مسکن گزین گردیدند و بعد ها این منطقه را بنام زابلستان یاد نمودند.

دسته ای دیگری از یفتلی ها در کابل و غزنه پراگنده شدند و در فتوحات شرقی آریانا رول مهمی را بازی نمودند.

اسکندر مقدونی در فتوحات آریانا از اراکوزیا ((قندهار)نیز از سرزمین غزنه عبور کرده و اسکندریه ای در این شهر بنا نموده است هر چند با تصادم با مردم بومی این محل متحمل تلفات سنگینی در این ناحیه گردیده است.

غزنه قبل از اسلام بخصوس در دوران کوشانی ها پیرو آئین بودایی بوده که بقایای عناصر ((گریگوبودیک)) معبد شابهار((تپه سردار))شاهد این مدعاست

مقبره حضرت حکیم سنایی غزنوی شهر و عارف بزرگ در شهر غزنی که زیارت گاه  اهالی غزنی و ویالات دیگر میباشد و روز های سه شنبه جوش و خروش خاص خود را دارد.

از اماکن دیگر این منطقه خرابه های شال و شالنج است. کلمه ای شال در زبان سانسگریت به مفهوم مکان مقدس یا پناهگاه زایرین است که شالنج (شالیز ) روستا موجوده دارائی همین مفهوم میباشد حکیم سنائی رحمه اله علیه میفرماید:

میزبان بودند دو عالم دو یوسف را به دو قحط
یوسف غزنی بدین یوسف مصری به نان

بود بتخانه گروهی ساختند بیت الحرام
بود بدعت جای قومی بقعه شالنگیان

به هر حال سرزمین غزنه در دوره آریائی ها از لحاظ بازرگانی مقام نخست را داشته به قول مورخان راه دوم تجارت افغانستان از شرق غزنه به ولایت پکتیا و از آنجا به سرزمین کنونی پنجاب میرسید. غزنه "گازاکه" به معنی خزانه بقول ((گنگهم)) از مستحکمترین بلاد شرق و بقول نانوس یونانی سرزمین بنیان المرصوص (تسخیر ناپذیر)است.

ابن جو قل این شهر را معمور و گذرگاه هند با دو مرکز کابل و بامیان میداند.

مولف حدود العالم در مورد غزنه میگوید : (غزنه شهریست بر کوه نهاده و با نعمت و جای بازرگانان و با خواسته های بسیار)

 و بشاری مینویسد این شهر را چهار در بودی؛ در بامیان؛ در سیستان (دروازه کنک)؛ در شنیز (دروازه ای میری).در گردیز ( دروازه بازار یا دروازه ای باز راه ).

پس میتوان به حق حکم کرد که غزنه این شهرستان سلاطین آل ناصر؛ این بلاد عالمان؛ شاعران و صوفیان نه فقط در هزار سال پیش بلکه در پیش از اسلام نیز دارائی نام و نشان و شهرتی بوده است هر چند نام غزنه با نام محمود پیوند ناگسستنی خورده است.

غزنه و غزنویان

مردمان غزنه از نگاه کتله های نژادی مر بوط به نژاد آرین میباشند هرچند بعضی ها غزنین را کلمه ترکیبی از "غز" (طایفه ای از ترکان) و "نین" به معنی محل اقامت میدانند و مردم غزنی را مربوط به اقوام ترک میپندارند.بهر حال در افق دانش و فرهنگ جهان تاب این مرزبوم هزاران گلهای از بوستان علم و ادب بشگفته ای چون مورخ شهیر ابوالفضل بیهقی؛ دبیر با تدبیر ابونصرمشکان؛ دانشمند نامدار ابوریحان بیرونی؛ سخنسرای ادب فارسی عارف والامقام سنائی غزنوی؛ حماسه سرای معروف و بزرگ فردوسی, شیخ رضی الدین علی لالای غزنوی (داتا گنج بخش)؛ شمس العارفین؛ سید حسن العلوی الغزنوی؛ شیخ اجل سرزری؛ قصیده سرای معروف فرخی سیستانی و عنصری بلخی و صدها شاعرو عارف و عالم دیگر قابل ذکر است.

درسال  ???? ولایت غزنی دارای ??? باب مکتب در مرکزوولسوالی هجده گانه اش  است که ازجمله این رقم ??? باب آن لیسه ??? باب آن متوسطه و??? باب آن ابتدائیه میباشد ??? باب مکتب از جمله ??? باب بدون تعمیر است و همچنان یک باب دارالمعلمین نیز در غزنی فعالیت دارد.

به نقل از وزیر تحصیلات عالی قرار است در سال ???? یک پوهنتون که قرار بود سال ها قبل در غزنی ایجاد می شد درین سال ایجاد گردد

منبع: http://www.wasayhilaman.blogfa.com/